In opdracht van Urban Industrial heeft Geonius Archeologie in november 2020 een archeologisch bureauonderzoek uitgevoerd voor het plangebied Winthontlaan 28 te Utrecht, gemeente Utrecht.
Aanleiding voor het uitvoeren van het bureauonderzoek is dat de toekomstige werkzaamheden de ondergrenzen op de archeologische waardenkaart van de gemeente Utrecht overschrijden. In het plangebied zal een bestaand pand worden gesloopt en nieuwbouw worden gerealiseerd.
Volgens de archeologische waardenkaart van de gemeente Utrecht ligt de aanvraag in een zone met een hoge archeologische verwachting. Hiervoor geldt dat bij sloop- of bodemingrepen groter dan 100 m2 en dieper dan 50 cm beneden huidig maaiveld een archeologisch onderzoek en/of archeologievergunning verplicht wordt gesteld. Omdat het bouwrijp maken van het gehele perceel meer dan 100 m2 bedraagt is contact opgenomen met de afdeling Erfgoed. Deze gaf aan dat het oostelijk deel (gele strook op de verwachtingskaart) onderzocht dient te worden.
Het plangebied ligt aan de westzijde van het Merwedekanaal dat in eind 19e eeuw werd aangelegd. Dit kanaal was de vroegere Vaartsche Rijn, een gegraven kanaal dat de verbinding vormde tussen de stad Utrecht en de Lek in het zuiden.
Bestudering van de historische kaarten heeft uitgewezen dat het plangebied in het verleden voor zover bekend in gebruik is geweest als weiland. Al op de oudste kaarten in bebouwing in het plangebied aanwezig. Vlak na de tweede wereldoorlog werd de A12 aangelegd die iets ten noorden van het plangebied ligt. Vanaf de jaren ’60 van de vorige eeuw was er in het plangebied nog niet veel bebouwd maar krijgt de omgeving al duidelijk een meer stedelijk karakter met de aanleg van een bedrijventerrein ten noordoosten. Vanaf de jaren 80 van de vorige eeuw is het huidige bedrijfspand aangeduid op de kaart. Tegenwoordig ligt het terrein in stedelijk gebied waar weilanden zijn ingeruild voor bedrijventerreinen.
Tijdens het veldonderzoek werden 8 boringen uitgevoerd waarvan er drie niet dieper dan de moderne ophooglaag gezet konden worden in verband met toestromend grondwater. Uit het onderzoek kwam naar voren dat het plangebied van nature in een komgebied lag. Zware kleien kwamen tot afzetting en veen werd gevormd. Klei- en veenlagen behoren tot het onderste pakket. Geen begaanbare oppervlakten in het pakket zijn aangetroffen in het bereik van de boringen. De top was dat wel na de ontginning.
Het plangebied ligt vrijwel direct langs de westoever van de Vaartsche Rijn. De Vaartsche Rijn is een gegraven waterloop (kanaal) tussen de stad Utrecht en de Lek in het zuiden. Het oudste deel stamt uit het begin van de 12e eeuw. Eeuwenlang was dit kanaal een belangrijke waterweg voor de handel op de stad Utrecht. In 1825 werd een groot deel van het kanaal uitgediept en in 1892 werd een groot deel van het kanaal onderdeel van het Merwedekanaal. Even ten noorden van de A12 (ten noorden van het plangebied) is de splitsing van het Merwedekanaal en de Vaartsche Rijn.
In het plangebied zal het onderscheiden middelste pakket zal bij het ontstaan en verdiepingen van het kanaal gevormd zijn, wellicht vooral die van begin 19e eeuw. Dit middelste pakket is verder gevormd en omgewerkt bij bewoning en andersoortig (land)gebruik. De bewoning concentreerde zich langs het kanaal. Het meeste baksteen is aangetroffen in de boringen 1 en 2 die in het zuidelijke deel van het plangebied liggen. Hier is ook het dikste pakket zandige klei aangetroffen. Mogelijk is de plaats van de boerderij opgehoogd met grond. Het zand in de klei kan voor een deel afkomstig zijn van zand dat voor het stabiliseren en ophogen van vloeren en muren is gebruikt. Op het minuutplan van begin 19e eeuw is hier bebouwing getekend. Het gaat om een boerderij (‘Jacoba Hoeve’). Mogelijk had het ook een of meer voorgangers. Aanwijzingen voor de aanwezigheid van een dijklichaam in de boringen zijn niet gezien.
Dat bij de noordelijke boringen 5 en 6 het pakket ophoogzand circa 2,0 m dik is, kan te maken hebben met een lagere ligging van het maaiveld. Kijkende op het minuutplan van begin 19e eeuw zijn hier en ten noorden van het plangebied langs het kanaal vermoedelijke afgravingen te zien, wellicht voor kleiwinning.
Eventuele archeologische resten worden alleen verwacht in het middelste pakket - dat kan op meerdere niveaus - en in de top van het diepst gelegen pakket. Eventuele resten dateren uit de Late-Middeleeuwen en Nieuwe tijd en zullen te maken hebben met bewoning en landgebruik. Eventuele resten van de dijk langs de Vaartsche Rijn kunnen behouden zijn, maar liggen vermoedelijk direct ten oosten van het plangebied.
De bovenste 1 à 2 m van de ondergrond bestaat uit modern ophoogzand. De voorgenomen graafwerkzaamheden reiken niet dieper dan dit pakket.
Het advies luidt dan ook om in het plangebied geen vervolgonderzoek uit te voeren. Het selectiebesluit wordt genomen door de bevoegde overheid, de gemeente Utrecht.
Mochten tijdens de voorgenomen graafwerkzaamheden alsnog archeologische waarden worden aangetroffen dient hiervan echter melding worden gemaakt conform artikel 5.10 van de erfgoedwet.
