Op 8 en 9 januari 2020 is een archeologisch booronderzoek uitgevoerd op de Neude te Utrecht. De aanleiding voor het onderzoek is het voornemen om vier bomen op de Neude te planten. Voor deze bomen dient grondverbetering plaats te vinden waarbij plantgaten van zes bij zes meter worden gegraven tot circa één meter onder maaiveld. In januari en maart 2020 zijn de eerste drie bomen geplant.
Het plangebied ligt op de archeologische waardenkaart van de gemeente Utrecht (2009) in een gebied van archeologische waarde. Voor deze gebieden is bij bodemingrepen groter dan 50 m2 en dieper dan 50 cm onder huidig maaiveld een archeologievergunning verplicht. De graafwerkzaamheden voor de plantgaten overschrijden deze vrijstellingsgrens en daarom is het uitvoeren van een archeologisch vooronderzoek noodzakelijk.
Uit eerder booronderzoek is gebleken dat op de Neude een recent ophogingspakket aanwezig is dat in dikte varieert, waarbij het onderliggende middeleeuwse ophogingspakket op minder dan een meter onder maaiveld ligt. Dit middeleeuwse pakket dient zo min mogelijk verstoord te worden om de archeologische informatie te behouden. Door de aanwezigheid van een ondoordringbare (puin)laag bleek het uitvoeren van een handmatig verkennend booronderzoek voorafgaand aan de graafwerkzaamheden niet mogelijk. Daarom is in overleg met de opdrachtgever en het bevoegd gezag (beide gemeente Utrecht) besloten dat tijdens het graven van de twee noordelijke plantgaten (nummers 1 en 2) een verkennend archeologisch booronderzoek uitgevoerd moest worden en dat graafwerkzaamheden door een archeoloog begeleid moesten worden om te voorkomen dat de middeleeuwse ophogingslaag zou worden vergraven. Tijdens het plaatsen van de derde boom op het plein is een archeoloog aanwezig geweest. Vanwege de vervuiling ter plekke is besloten geen handboring te plaatsen. In het derde boomgat is tot 0,8 m onder maaiveld de vervuilde grond verwijderd, vanaf deze diepte kwam de archeologische laag in het zicht en is gestopt met graven.
In de twee noordelijke plantgaten zijn twee boringen geplaatst om de bodemopbouw ter plekke van de plantgaten in kaart te brengen. Tijdens de graafwerkzaamheden bleek dat de archeologisch relevante ophogingslaag vrijwel overal dieper dan 1 m onder maaiveld ligt. Alleen in een kleine zone van circa 1 bij 2 meter in het noordelijke plantgat een bleek al op ca. 0,7 m onder maaiveld de archeologisch relevante ophogingslaag aanwezig; hier is het plantgat daarom minder diep ontgraven.
Tevens deed zich de mogelijk voor om een derde boring te zetten aan de noordwestzijde van het plein. In verband met de herinrichting van het plein na de verbouwing van het voormalige postkantoor werden drie kolken verplaatst en drie nieuwe kolken aangelegd. Voor het plaatsen van de kolken zijn gaten van circa één bij één meter tot één meter onder maaiveld gegraven. In het gat voor de meest noordelijke nieuwe kolk is een boring geplaatst.
De bodemopbouw blijkt overeen te komen met de informatie uit de boringen die in eerdere onderzoeken door RAAP (2012) zijn verzameld. De top van het middeleeuwse venige ophogingspakket blijkt globaal op één meter onder maaiveld te liggen, maar er zijn ook zones waar de top minder diep ligt. Dit ophogingspakket is 1,0 tot 2,0 m dik (top vanaf 2,15 tot 1,25 m+NAP). Naar beneden toe komt in het venige ophogingspakket minder (baksteen)puin voor, maar blijven leisteen en botmateriaal wel aanwezig. Onder het ophogingspakket zijn kleiige restgeulafzettingen waargenomen (top 0,65 tot 0,43 m+NAP) die op de zandige beddingafzettingen zijn afgezet (vanaf 0,3 tot 0,07 m+NAP).
Op basis van de resultaten van het booronderzoek en de begeleiding van het graven van de plantgaten wordt geadviseerd om bij toekomstige plantgaten of andere graafwerkzaamheden op de Neude deze werkzaamheden vanaf 0,5 m onder maaiveld of dieper te laten begeleiden door een archeoloog. De middeleeuwse ophogingslaag komt veelal pas vanaf één meter onder maaiveld voor, maar in enkele zones ligt de laag minder diep.
