Samenvatting
Transect heeft in november 2014 een archeologisch vooronderzoek uitgevoerd in een plangebied aan de Kerkstraat 18 in Elshout (gemeente Heusden). De aanleiding voor het onderzoek vormt het opstellen van een bestemmingsplan voor de locatie die onder meer de nieuwbouw van een loods in het plangebied mogelijk moet maken. Bij de voorgenomen nieuwbouw zal grondverzet plaatsvinden, waardoor de bodem en daarmee eventueel aanwezige archeologische resten in het gebied kunnen worden verstoord.
Op basis van het vooronderzoek zijn de volgende conclusies te trekken:
1) Op basis van het bureauonderzoek is vastgesteld dat voor het plangebied een hoge verwachting geldt op de aanwezigheid van archeologische resten uit de periode Laat-Paleolithicum tot en met de vroege Nieuwe Tijd. Deze verwachting is gebaseerd op de aanwezigheid van een dekzandrug in de ondergrond in combinatie met de ligging van het historisch ontginningslint van Elshout.
2) Uit historisch kaartmateriaal blijkt dat het plangebied sinds het begin van de 19e eeuw onbebouwd is geweest. Voor de Nieuwe Tijd bestaat daarom een lage archeologische verwachting op het aantreffen van (nederzettings)resten, althans vanaf de 19e eeuw. Van de periode ervoor is geen historisch kaartmateriaal bekend.
3) Het plangebied is in de loop van de 20e eeuw intensief bebouwd. Er zijn veel schuren aanwezig op het erf, waaronder onder de meeste schuren mestkelders aanwezig zijn. Bij de aanleg van de schuren en de kelders zal grondverzet hebben plaatsgevonden, waardoor de oorspronkelijke bodem verstoord is geraakt.
4) In de ondergrond van het plangebied liggen dekzandafzettingen. Sporen van de oorspronkelijke bodemopbouw in het dekzand zijn niet aangetroffen. Alleen in het uiterste noordelijke deel van het plangebied is een nagenoeg intacte gooreerdgrond aanwezig. In het zuidelijk deel van het plangebied is tussen het dekzand en een modern opgebracht zandpakket een oude cultuurlaag aanwezig (boringen 1 en 2). In dit pakket zijn onder meer roodgeglazuurd aardewerk, steengoed en baksteen uit de vroege Nieuwe Tijd gevonden, hetgeen mogelijk een aanwijzing is voor bewoning in die tijd.
5) Met uitzondering van de eerder genoemde cultuurlaag in combinatie met het vondstmateriaal zijn geen andere archeologische indicatoren gevonden die wijzen op de aanwezigheid van een archeologische vindplaats in het plangebied.
6) Concluderend heeft het zuidelijk deel van het plangebied een hoge archeologische verwachting op de aanwezigheid van sporen uit de vroege Nieuwe Tijd (en mogelijk de Late Middeleeuwen). Deze verwachting is gebaseerd op de mogelijke aanwezigheid van oude bebouwing uit die periode en het aantreffen van archeologische indicatoren. Op resten uit de periode Laat Paleolithicum – Vroege Middeleeuwen is de verwachting daar laag, aangezien de top van het dekzand door landbewerking en bebouwing verstoord is geraakt. In het noordelijk deel van het plangebied is sprake van een lage archeologische verwachting op nederzettingsresten voor alle perioden.
Advies
Op basis van de resultaten van het veldonderzoek bestaat in het zuidelijk deel van het plangebied een hoge archeologische verwachting op de aanwezigheid van een archeologische vindplaats. Het verdient daarom de aanbeveling om in het bestemmingsplan voor deze zone een archeologische dubbelbestemming op te nemen in het bestemmingsplan en er aanvullend onderzoek te laten plaatsvinden wanneer er omvangrijke bodemingrepen worden gepland.
In de rest van het plangebied is sprake van een lage archeologische verwachting. Daar is in archeologisch opzicht geen bezwaar tegen voorgenomen bodemingrepen (plaatsing van een loods, het verwijderen van de bestaande bebouwing). Er hoeven daarmee ten behoeve van de archeologische monumentenzorg (AMZ) geen aanvullende maatregelen te worden genomen. Op het moment dat tijdens graafwerkzaamheden in de rest van het plangebied onverhoopt toch archeologische zaken worden aangetroffen, geldt een wettelijke meldingsplicht deze vondsten te melden bij de bevoegde overheid (gemeente Heusden).
Bovenstaand vormt een advies. Op grond van de resultaten van het rapport en het advies zal het bevoegd gezag (de gemeente Heusden) een besluit nemen over de daadwerkelijke omgang met eventueel aanwezige archeologische waarden binnen het plangebied.
