Tussen 22 januari 2018 en 27 maart 2019 heeft BAAC archeologisch onderzoek uitgevoerd op het terrein van het Kweektuin complex aan de Kleverlaan in Haarlem in opdracht van ENGIE Services West B.V. Het onderzoek vond plaats in het kader van de aanleg van verschillende nutsvoorzieningen in het gebied.De geringe breedte van de sleuven bemoeilijkte de interpretatie van de aangetroffen resten, maar ondanks deze beperking heeft het onderzoek fraaie resultaten opgeleverd.Bij eerder onderzoek was al naar voren gekomen dat het gebied zich bevindt in een overgangszone van de lager gelegen strandvlaktes in het westen naar de hoger gelegen strandwal in het oosten.(Mol & Wullink 2015; Numan1995, Tuinman 2020). Op de natuurlijke afzettingen zijn sporen gevonden van beakkering uit het laat-neolithicum B. De akkers zijn tussen ongeveer 2430 en 2016 v. Chr. in gebruik geweest. Tegen het begin van de late bronstijd, circa 1300 tot 1000 voor Chr., werd het terrein te nat voor bewoning en kon een dik veenpakket ontstaan. Het veen en de onderliggende akkerlaag zijn alleen in die delen van het onderzoeksgebied aangetroffen waar het zand zich op grotere diepte bevindt. Op de hoger gelegen delen van de strandwal zijn deze geërodeerd of afgetopt. Het terrein bleef vervolgens heel lang onbewoond. In het derde kwart van de 13e eeuw was juist deze ligging in een natter gebied uitstekend geschikt voor de bouw van een omgracht kasteelterrein. De grachten waren altijd watervoerend, terwijl de bewoners van de burcht op een ophoging in het veen droog zaten. De burcht bestond in eerste instantie uit een woontoren met een gracht. Later volgden enkele bijgebouwen, landerijen, een boomgaard en een voorburcht. Tijdens het beleg van Haarlem in 1572 en 1573 deed het terrein dienst als hoofdkwartier van de Spaanse troepen onder leiding van Don Frederik, de zoon van de hertog van Alva, die uiteindelijk in 1573 beval het kasteel te verwoesten. Alleen de kaatsbaan, gebouwd in het derde kwart van de 16e eeuw, zou hierbij gespaard zijn gebleven. Het kasteel werd niet meer opgebouwd en bleef lange tijd als ruïne in het landschap zichtbaar. De kaatsbaan met bijbehorende woning werd omstreeks 1626 voor het eerst gerenoveerd. In 1713 kwam het kasteelterrein in handen van de stad Haarlem. De voormalige kaatsbaan met woning werd toen grondig verbouwd tot boerderij. In 1910 volgde opnieuw een verbouwing toen het terrein werd aangewezen als Stadskweektuin, een bestemming die het tot op heden nog vervult.Tijdens het onderhavige onderzoek zijn uit alle perioden resten gevonden. De prehistorische akkerlaag is aangetroffen, zij het zonder bewerkingssporen en zonder vondstmateriaal. In de vroegste kasteeltijd bevonden zich ten noorden van de omgrachting akkers waar hennep en vlas werd geteeld en weiden.In de 15e eeuw was de voorburcht omgracht en bevond zich aan de kasteelzijde van de gracht een hofmuur. In de directe nabijheid van het oostelijke deel van de gracht was een boomgaard gelegen met fruitbomen, waaronder enkele soorten die vrijwel alleen voorkomen in een context met hogere sociale status.In de zestiende eeuw is de boomgaard verdwenen. Toen werd langs de gracht boekweit geteeld, een pseudograan dat geassocieerd wordt met de armere klasse. De oevers van de gracht werden slecht onderhouden en raakten overwoekerd.In de loop van de 17e eeuw werd het oostelijke deel van de grachtgedempt, wat later gevolgd door het noordelijke deel van de omgrachting.In de dempingspakketten zijn grote hoeveelheden bouwmateriaal gevonden, hoogstwaarschijnlijk afkomstig van de sloop van de hofmuur. De waterhuishouding werd overgenomen door een systeem van greppels en op de voormalige voorburcht werden moesbedden aangelegd. Onderzoek aan de funderingen van de voormalige kaatsbaan heeft uitgewezen dat in elk geval een deel vermoedelijk ergens in het derde kwart van de 17e eeuw vanaf het maaiveld is vervangen. Tot slot zijn meerdere resten van de Stadskweektuin aanhet licht gekomen. Zowel enkele moesbedden uit het begin van de 20e eeuw als meer recente resten.
Een opgraving en een opgraving volgens protocol Archeologische Begeleiding
Haarlem-project KLEV.0.2017
Date Submitted: 2022-05-19
Files not yet migrated to Data Station. For access to these files, please contact DANS at info@dans.knaw.nl.
