In opdracht van Martens & Van Oord heeft RAAP Archeologisch Adviesbureau een proefsleuvenonderzoek uitgevoerd, gevolgd door een opgraving en archeologische begeleiding in het kader van het project Ruimte voor de Lek, locatie 12, 13 en 13b (Pontwaard, uiterwaardenten noorden van Vianen). Tijdens het onderzoek zijn sporen aangetroffen van twee bakstenen duikersluizen, een voormalige veerweg en erfstructuren. Ook is een dwarsdoorsnede van de huidige Buitenstad in kaart gebracht.De Buitenstad en de daarin gelegen duikersluis kunnen op basis van het onderzoek worden gedateerd vanaf circa 1810. Op grond van die datering kan worden geconcludeerd dat zij zijn aangelegd in het kader van de realisatie van de Route Impériale (RI) nr. 2 tussen 1811 en 1813.Dit sluit goed aan bij wat op historische kaarten te zien is en wat bronnen melden over het bestek van de aanleg van de RI2. Daarin wordt namelijk vermeld dat de veerweg rechtgetrokken diende te worden en dat een deel van de haven diende te worden gedempt. Voor beide zijn bij het onderzoek en op historische kaarten duidelijke aanwijzingen gevonden.In de loop van de 19e eeuw (ná 1863) hebben aanpassingen aan de duikersluis plaatsgevonden.In ieder geval is toen de hefdeur naar het westelijke uiteinde verplaatst. Mogelijk heeft deze aanpassing te maken met de realisatie van het Merwedekanaal vanaf 1883, waarna de haven waarop deze duikersluis afwaterde niet meer werd gebruikt. Uiteindelijk is de duikersluis pastijdens de huidige werkzaamheden afgebroken.Ten oosten van de Buitenstad is een tweede duikersluis aangetroffen, met daaroverheen een smalle dijk. Deze dijk betreft de voormalige veerweg die op historische karaten uit de 18e eeuw staat aangegeven. Ook de desbetreffende duiker wordt op die kaarten genoemd. De duiker vormdede verbinding tussen de havengeul van Vianen en een door de uiterwaard lopende sloot met een oost-west oriëntatie. Opvallend genoeg dateren de houten planken in de fundering van deze duikersluis echter uit de tweede helft van de 19e eeuw. Er wordt dan ook van uitgegaan dat deaangetroffen duikersluis de vervanger is van een oudere sluis op deze locatie. Deze duikersluis is deels gesloopt bij de aanleg van de sloot die ten tijde van het onderzoek nog aanwezig was.Wellicht dat na de aanleg van het Merwedekanaal deze duikersluis afgebroken is, omdat die – net als de oude veerweg – geen functie meer had door de aanleg van de Buitenstad (RI2) met daarin gelegen duiker en het dempen van de havengeul ten oosten van de Buitenstad.Op locatie 12 zijn een waterput, een poer, kuilen en greppels gevonden. Eén van de greppels dateert uit de Late Middeleeuwen. De overige sporen kunnen in de Nieuwe tijd worden gedateerd.Zij zijn ingegraven in verschillende ophogingslagen, die in twee fasen aangebracht zijn. De verschillende fasen kunnen niet worden gedateerd. De sporen op locatie 12 zijn beschouwd als erfstructuren die aan de bebouwing op de stadskaart van Vianen van Jacob van Deventer (ca.1560) op deze plek staan aangegeven.
Plangebied Ruimte voor de Lek, locaties 12, 13 en 13b, Gemeente Vianen
Archeologisch onderzoek: proefsleuvenonderzoek, opgraving en archeologische begeleiding (protocol opgraven)
Date: 26/09/2013 (veldwerk)
