In augustus en september van 2009 en januari van 2010 heeft BAAC bv te Maastricht-Ambyerveld een urnenveld opgegraven. Dit urnenveld is gevonden te Amby, een deelgemeente van Maastricht ten oosten van de loop van de Maas, waar op deze locatie een nieuwe woonwijk is gepland door de Gemeente Maastricht. Door een samenloop van omstandigheden deed de kans zich voor om het urnenveld volledig op te graven, een uitzonderlijke gelegendheid om een aanzienlijke kenniswinst over dit type sporen, een urnenveld, en deze specifi eke periode op te doen. Met dit onderzoek zijn de volgende resultaten geboekt: Het urnenveld te Maastricht-Ambyerveld beslaat een oppervlakte van ongeveer 4600 m2 en tekent zich als een boonvorm af rond een mogelijk lager gelegen zone in het centrum. Er zijn twee type bijzettingen aangetroffen. Het type A, bestaande uit een graf waarin de crematieresten zijn bijgezet in een urn, maakt het grootste aandeel van het urnenveld uit, met 58 graven. Type C, waarin alleen een beenderpakket is aangetroffen, vervolledigt het urnenveld tot een totaal van 89 graven. De graven waren in verschillende staten van conservering aangetroffen. Sommige bestonden alleen nog uit een centimeter dik pakket gecremeerd bot en/of een onderkant van een urn, andere waren volledig intact bewaard onder nog een tiental cm grond van de grafkuil. De mate waarin de erosie een rol heeft gespeeld, gezien het grafveld gelegen is op een helling van een Maasterras, is onduidelijk. De verspreiding van de slechter bewaarde graven lijkt zich niet te concentreren in een bepaalde zone en goed bewaarde graven liggen vlak naast slecht bewaarde graven. Waarschijnlijk heeft de mate van bewaring eerder te maken met het grafritueel zelf, waarin bepaalde graven dieper werden ingegraven dan andere. Op basis van het onderzoek op het vondstmateriaal en het gecremeerd bot kan gesteld worden dat het grafritueel in grote mate uniform is geweest voor het gehele urnenveld. Het lichaam van de overledene, ongeacht leeftijd en geslacht, is zeer gecontroleerd verbrand op een brandstapel waar temperaturen tussen 800 en 1000°C bereikt en aangehouden werden. Er zijn geen aanwijzingen die duiden op excarnatie voor de crematie. Bepaalde bijgiften zijn mee op de brandstapel geplaatst, aan de zijkant, getuige de minder consequente verbranding van het dierlijk bot dat in sommige graven is meegegeven. Er is geen regel aan te duiden wanneer een bijgift wel of niet is meegegeven op de brandstapel. Wel is opgemerkt dat de meeste bijgiften zijn gedeponeerd nadat het gecremeerd bot nauwkeurig is uitgeselecteerd en in de grafkuil of urn is geplaatst. De bijgiften zijn, op enkele na, alle gevonden op of naast het beenderpakket of de urn. Alleen de barnstenen kralen zijn vooraf in de urn van U26 gedeponeerd. Dit heeft waarschijnlijk meer te maken met de eigenschappen van het barnsteen dan met een specifi ek ritueel. Barnsteen wordt vernietigd wanneer het op de brandstapel wordt geplaatst en mogelijk zijn daarom de kralen eerst in de urn geplaatst waarna de crematieresten er na de verbranding op zijn gedeponeerd. De andere bijgiften in dit graf, een vijftal bronzen voorwerpen en een bijpotje, zijn erbovenop geplaatst na te zijn meegecremeerd. Op het botmateriaal van dit graf is duidelijk te zien dat minstens één bronzen voorwerp ter hoogte van de schedel was gelegen. Wanneer het dierlijk bot in de graven is gedeponeerd is niet duidelijk. Het verzamelen en zeven van de grafi nhoud is in bulk gebeurd zonder notitie van de positie in de urn of het beenderpakket. Het urnenveld van Maastricht-Ambyerveld blijkt uitzonderlijk rijk te zijn. Maar liefst 44 graven hebben een bepaald type bijgift meegekregen of een combinatie van meerdere types. Deze bijgiften zijn bijpotjes, vuurstenen of natuurstenen artefacten, bronzen voorwerpen, kralen en dierlijk bot waarbij gedacht moet worden aan bouten schaap/geit of hond. Of deze bijgiften wijzen op een bepaalde sociale status, een bepaalde fase in het gebruik van het urnenveld, het geslacht of de leeftijd van de overledene kon niet achterhaald worden. Er lijken zich geen patronen te verschuilen in het wel of niet meegeven van een bijgift. Dit geldt evengoed voor het type bijzetting. De keuze voor een urn of beenderpakket lijkt niet gerelateerd aan fasering, geslacht, leeftijd of status. Het uitgebreide 14C-onderzoek, waarbij maar liefst 34 graven zijn gedateerd, heeft een recente tendens in het urnenveldenonderzoek bevestigd. Zo was in recent dateringsonderzoek opgemerkt dat de urnenveldencultuur zich reeds vroeger in onze regio ontwikkelt dan voordien werd aangenomen. Maastricht-Ambyerveld heeft op basis van de gecalibreerde data een mogelijke startdatum in de 14e eeuw v. Chr. Weliswaar moet hierbij rekening gehouden worden met de grote standaarddeviatie van de resultaten maar het urnenveld begint niettemin vroeger dan de algemeen, in Zuid-Nederland, aangenomen startdatering van urnenvelden in de 11e eeuw v. Chr. Het urnenveld is mogelijk tot in de 9e eeuw v. Chr. in gebruik gebleven. Drie dateringen springen er wat uit door een opmerkelijk jongere datering in de sequentie, maar of dit ook wijst op het hergebruik van het urnenveld na een periode van onbruik is onduidelijk. De dateringen wijzen eveneens op een startfase tegen de westkant van de centrale lege zone aan. Vandaaruit is het urnenveld verder ontwikkeld naar het noorden, zuiden en westen toe. De uitbreiding naar het zuiden lijkt bewust de centrale lege zone te ontwijken om daar om heen naar het oosten uit te breiden. Of deze lege centrale zone eerder een verschijnsel is veroorzaakt door erosie of een doelbewuste keuze is geweest van de prehistorische mens is niet duidelijk. Het voorkomen van rituele zones in grafvelden is niet ongebruikelijk maar het is moeilijk ze als dusdanig te interpreteren, voornamelijk bij gebrek aan duidende sporen. Het urnenveld van Maastricht-Ambyerveld past binnen het huidige bekende patroon van de urnenveldencultuur in de late bronstijd-vroege ijzertijd. De gecalibreerde 14C-dateringen wijzen, zoals gezegd, op een recent opgemerkt feit dat deze cultuur zich mogelijk reeds ontwikkelt in het laatste deel van de midden-bronstijd, vanaf de 14e eeuw v. Chr. Ook de analyse van het aardewerk en de bronzen voorwerpen lijkt reeds te wijzen op een oudere component. Dit ondanks de overheersende Ha B-dateringen op basis van de typochronologie. Ook dit is recent opgemerkt in de dateringsonderzoeken. De typochronologische schema’s voor deze periode zijn aan herziening toe, in die mate dat enkele sequenties in de aardewerktypochronologieën mogelijk vroeger starten en langer doorlopen dan op dit ogenblik wordt aangenomen. Op basis van vergelijkend onderzoek van het vondstmateriaal lijkt het urnenveld wel te horen tot de Noordwestelijke groep maar er zijn enkele opmerkingen te maken. Zo zijn invloeden opgemerkt uit het noorden, vanuit Drenthe, in het metaal en uit het oosten, vanuit de Niederrheinische Bucht en gebieden bereikbaar via de Rijn. Het grafritueel, waarbij grafmonumenten in zijn geheel ontbreken, lijkt te wijzen op een mogelijk regionale traditie. Na het onderzoek van Sittard-Hoogveld werd de aanwezigheid van een mogelijk afwijkend grafritueel in deze regio voor het eerst geopperd. Hierbij werden eveneens Neerharen-Rekem (B), Donk (B) en Frimmersdorf (D) genoemd. Alle urnenvelden van Maastricht kunnen hier ook toe gerekend worden en mogelijk ook de urnenvelden van Herstal (B) en Oupeye (B). Het afbakenen van een mogelijk nieuwe regionale traditie lijkt hier nog wat voorbarig, maar zou in de toekomst verder onderzocht kunnen worden.