Sommige archeologische vindplaatsen zijn zo “aanwezig” dat archeologen er telkens naar terugkeren. Uitgeest-Dorregeest is daar een voorbeeld van. Het trok zelfs al de aandacht van de achttiende eeuwse broodschrijver Van Ollefen. Op een terrein bij Dorregeest, toen al een gehucht werden telkens zoveel beenderen gevonden dat het nauwelijks bewerkt kon worden.
Er was zelfs een stenen kist gevonden in 1780 geheel gevuld met zulke beenderen. Hier moest wel een begraafplaats geweest zijn. Ook Van Giffen kwam al in 1912 een bezoekje brengen aan Uitgeest. Het waren vermoedelijk niet alleen de beenderen die zijn aandacht trokken, maar vooral ook de verhoging in het land. Toch leidde dit niet tot directe actie, die kwam pas vanaf 1940. Voor het eerst werd er officiële opgraving uitgevoerd door het Rijksbureau van Oudheidkundig bodemonderzoek onder leiding van de nieuwe directeur Dr. F.C. Bursch bij een tracé van een nieuw weggedeelte. Het betrof hier echter niet het terrein waar Van Ollefen het over had, dat lag immers 800 m naar het zuiden. De opgravers kwam dit terrein “ het oude kerkhof ” ook wel bekend als het “terpje van Tol” en hebben door deze “terp” een proefsleuf getrokken.
De vele “doodsbeenderen” waren helaas geen aanleiding tot het uitvoeren van een groot onderzoek. De sporen van een “Germaansche” nederzetting bij de noordelijker gelegen opgravingen waren veel belangwekkender. Deze beslissing kunnen we achteraf alleen maar betreuren, want in 1958 was het collectieve geheugen dusdanig in beslag genomen door de traumatische oorlogervaringen
dat de terp, of zo bleek nu kapelheuvel, zonder pardon werd afgegraven om het tracé van de nieuwe rijksweg op te hogen. Slechts korte waarnemingen door Halbertsma vanuit de ROB en Haalebos toen nog als geïnteresseerde leek, wezen op het belang van deze locatie. Na enkele decennia zorgden oplettende amateurarcheologen van de Stichting Oud-Uitgeest die het terrein een tweede kans gaven op een officieel archeologisch onderzoek. In 1980 vonden zijn bij een
van hun graafweekenden in een handgegraven werkput een bronzen haarnaald. Het bleek een zogenaamde “Wijster-naald” . Het was één van de eerste 4e-5e eeuwse vondsten uit NoordHolland. Tot dan toe werd verondersteld dat het gehele kustgebied verlaten was tussen de derde en zevende eeuw na Chr. Voor de ROB was dit een aanleiding om een grootschalig onderzoek te starten. Dit heeft plaatsgevonden tussen 1980 en 1983 onder de naam Groot-Dorregeest.
Daarna was het lange tijd stil. Af en toe dook er in een populaire of specialistische archeologische publicatie een mooie vondst op van de opgraving, maar afgezien van een kort overzicht in de archeologische kroniek van Noord-Holland, bleef de opgraving onuitgewerkt. Schrijver dezes begon als onderzoeker verbonden aan het ambitieuze wetenschappelijke Frisia-project in 1997 met een regionale inventarisatie van onuitgewerkt archeologisch onderzoek. Het belang van Uitgeest-Dorregeest voor met name de bewoningscontinuïteit binnen Noord-Holland werd
zo groot geacht dat de opgraving een centrale rol is gaan spelen in dit onderzoek. Tussentijds in 2000 en 2007 en zijn er onofficiële rapporten verschenen waar in kleine kring al naar verwezen kon worden. Het proefschrift heeft het tot op heden nog niet gehaald, maar het onderzoek bij Dorregeest kan niet nog langer wachten op een “echte” en toegankelijke publicatie. Dit werd met name ingezien door de beleidadviseur archeologie R. A. van Eerden van de provincie NoordHolland en Hollandia archeologen die het mogelijk maakte om het vele al uitgevoerde werk aan de betreffende opgraving tot een goed einde te brengen. Hiervoor mijn dank. De resultaten van het onderzoek zijn er in de loop der jaren niet minder op geworden. En nu, meer dan 230 jaar na de vondst van een stenen kist ligt er nu eindelijk een boek over Dorregeest.
Uitgeverij Batenburg, Zaandijk.
