Het project Kotterbos-Natuurboulevard
Ter verbetering van de natuur in het Kotterbos heeft de provincie Flevoland in samenwerking met Staatsbosbeheer in de periode 2012-2014 tal van werkzaamheden uitgevoerd. Het Kotterbos ligt in de gemeente Lelystad tegen de grens met de gemeente Almere. Het bos maakt onderdeel uit van de multifunctionele ecologische verbindingszone tussen het gebied van de Oostvaardersplassen, dat direct grenst aan de noordzijde van het Kotterbos, en het Horsterwold dat ruim 10 kilometer naar het zuidoosten bij Zeewolde is gelegen. Zo heeft het centrale deel van het Kotterbos ter weerszijden van de Lage Vaart meer recreatieve voorzieningen gekregen en is de natuur gevarieerder en beter beleefbaar geworden. Voor wat betreft de archeologische vondsten gaat het met name om de aanleg van waterpartijen in verband met de Natuurboulevard ten noorden van de Lage Vaart/Trekweg. De Natuurboulevard is op 24 mei 2014 officieel geopend, er kan worden gewandeld en gefietst. De waterpartijen aan de voet ervan verhogen de ecologische diversiteit en de recreatieve gebruiksmogelijkheden (afbeelding 1).
Vanaf de voorbereidingen in 2008 is Vestigia Archeologie & Cultuurhistorie betrokken bij de planrealisatie en de uitvoering van de grondwerkzaamheden voor de ecologische verbindingszone. In het Kotterbos heeft dit uiteindelijk geleid tot een archeologische begeleiding van aan te leggen waterpartijen in een ca. 22 ha groot deel van het Kotterbos-plangebied dat in zijn totaliteit 400 ha beslaat. In tegenstelling tot het opgraven van een vooraf bekende of nieuw ontdekte archeologische vindplaats, behoren archeologische begeleidingen van uitgestrekte grondwerkzaamheden voor de betrokken archeologen niet tot de meest uitdagende onderdelen van het dagelijkse werk: het werk is eentonig, de terreinomstandigheden en waarnemingsmogelijkheden zijn vaak slecht en de kans dat er daadwerkelijk iets bijzonders gevonden gaat worden is – zeker als er al vooronderzoek heeft plaatsgevonden – niet zo groot. Als er echter een weloverwogen besluit is genomen om het instrument van de begeleiding in te zetten, is het toch zaak om alert te blijven. De begeleiding van Kotterbos is een voorbeeld waarbij die alertheid van de betrokken veldarcheologen en fysisch geografen een uitzonderlijke vondst opleverde, die anders gemakkelijk over het hoofd was gezien.
Overeenkomstig de bestaande algemene verwachting voor de ondergrond van Flevoland werden bij de begeleiding op éen plek sporen van de Swifterbantcultuur aangetroffen. Op drie plaatsen kwamen uit de ondergrond ook liggende boomstammen tevoorschijn. Ook dat kon in deze paleolandschappelijke context nog beschouwd worden als een natuurlijk fenomeen. Maar nadat op enkele van deze stammen bewerkingssporen zichtbaar leken, werd een houtspecialist geraadpleegd en met spoed enkele 14C-dateringen gedaan. Toen de uitkomsten een Romeinse datering gaven, zijn in juni 2013 deze houtlocaties in detail onderzocht. In totaal is ca. 2300 m2 opgegraven. Het opgravingsvlak ligt ongeveer 1 meter beneden het maaiveld op ca. 6,5 m -NAP. Daarnaast kon een groot terrein in situ behouden worden. Naast natuurwetenschappelijk onderzoek (waaronder een reeks 14C-dateringen, gesteenteonderzoek, e.d.) is in samenwerking met BIAX Consult intensief paleoecologisch onderzoek uitgevoerd aan pollen, schelpen, macroresten en hout.
Het is de eerste keer dat in Zuidelijk Flevoland sporen van neolithische bewoning zijn aangetroffen op het Laagpakket van Wormer. De methodiek van AHN-2-analyse in combinatie met landschapsgericht geoarcheologisch onderzoek kan worden aangewend om het verwachtingsmodel dat ten grondslag ligt aan de geldende generatie gemeentelijke beleidskaarten verder te verfijnen.
Tijdens de archeologische begeleiding kon een gedetailleerd beeld worden verkregen van de diepteligging, de verbreiding en het formatieproces met betrekking tot de verrassende vondst van bewerkt hout uit de (Vroeg-)Romeinse tijd. Daarbij kon bij de uitvoering van de werkzaamheden door alert optreden van Provincie, Staatsbosbeheer en aannemer het ontwerp voor de Natuurboulevard worden aangepast waardoor in een groot gebied het archeologische niveau in situ kon worden behouden.
