In opdracht van Provincie Fryslân heeft RAAP Archeologisch Adviesbureau tussen 13 juni en 29 november 2013 een archeologische noodopgraving uitgevoerd in verband met de aanleg van een nieuwe sluis te Stavoren in de gemeente Súdwest Fryslân. Tijdens het onderzoek zijn archeologische resten uit de Late Middeleeuwen en de Nieuwe tijd aangetroffen. De basis van de laagopbouw bestaat uit pleistoceen, (fluvio)periglaciaal zand, dat afgedekt wordt door een holoceen veenpakket. Aan de westzijde van het onderzoeksgebied zijn in het veen rechthoekige veenwinkuilen waargenomen. Het veen is overspoeld en geërodeerd, waarna over het geërodeerde veen en in de veenwinkuilen klei is afgezet. De basis van het kleipakket wordt gedateerd in de tweede helft van de 11e - eerste helft van de 12e eeuw. Het is niet de verwachting dat de veenwinkuilen veel ouder zullen zijn. Op de klei ligt een pakket antropogene ophogingslagen dat uit de 12e eeuw dateert. Het ophogingspakket was gestabiliseerd door rijen diep ingeslagen palen, die door de druk van de grond schuin zijn komen te staan. In de top van het ophogingspakket zijn rijen houten paaltjes geslagen, waardoor erven ontstonden die een breedte hadden van 5,5 tot minstens 7,5 m. Binnen de erven waren (afval)kuilen aanwezig. Het aardewerk (voornamelijk kogelpotaardewerk, Pingsdorf- en Paffrath-aardewerk) hieruit dateert uit de 12e-14e eeuw. Waarschijnlijk overlapt onderhavig onderzoeksgebied met de voormalige achtererven ten oosten van de middeleeuwse bebouwing. De analyse van de macroresten en visresten uit de middeleeuwse kuilen heeft veel informatie opgeleverd over het middeleeuwse voedselpatroon. Van de gebruiksplanten is rogge de meest opvallende. Tijdens het palynologische onderzoek zijn ook pollen van rogge aangetroffen. Rogge zal niet in de directe omgeving van Stavoren verbouwd zijn. De aanwezigheid ervan wijst op regionale (Gaasterland of omgeving Coevorden) of interregionale (Oostzeegebied en het gebied rondom Duisburg) handelscontacten. Boven de middeleeuwse kuilen bevindt zich een schone (ophogings-)laag uit de Late Middeleeuwen. Hierboven liggen archeologische resten uit de 16e-19e eeuw. Ten noorden van het onderzoeksgebied heeft de 17e eeuwse vestinggracht gelegen. Hiervan is een klein gedeelte gevonden. Binnen het onderzoeksgebied bevindt zich een zuidelijke uitloper van de gracht. Op grond van de zware beschoeiing en de diverse palenrijen is verondersteld dat hier mogelijk een kleine insteekhaven heeft gelegen. De naastgelegen muur zou dan een kademuur kunnen zijn, die uitkwam bij de Zuiderpoort. In de 19e eeuw is de vermoedelijke insteekhaven gedempt en is de westelijke oever van de watergang circa 10 m naar het oosten verplaatst en voorzien van een beschoeiing met houten trekankers. Deze aanpassing is waarschijnlijk onderdeel van de aanleg van een vaart die vanaf de vestinggracht parallel aan de zeedijk liep, zoals afgebeeld op de 19e eeuwse kadastrale minuut. RAAP-RAPPORT 2923 Plangebied Johan Frisosluis, gemeente Súdwest Fryslân Archeologisch onderzoek: een noodopgraving 6 Aan de oostzijde van het onderzoeksgebied zijn alleen archeologische resten uit de Nieuwe tijd aangetroffen. Vanaf de 18e eeuw, en mogelijk al eerder, bevond zich hier een kleine lobvormige uitloper van de gracht. Deze is in de 18e-19e eeuw deels gedempt en vervolgens verder dichtgeslibd en verland. Rond het midden van de 20e eeuw zijn de nog resterende grachten gedempt, waarna het terrein met circa 3 m is opgehoogd.
Date: 13/06/2013 (veldwerk)
