Econsultancy heeft een opgraving, variant archeologische begeleiding, en definitieve opgraving uitgevoerd voor het plangebied aan de Holterwegzone te Deventer in de gemeente Deventer. In eerste instantie zal de nieuwbouw van een McDonalds restaurant met een McDrive gedeelte worden gerealiseerd en zal tevens munitieonderzoek worden uitgevoerd tot beneden het archeologisch relevante bodemniveau in het gebied ten oosten van het fietspad tussen de Holterweg en de Atalanta. Vervolgens zal ten westen van hetzelfde fietspad een wegcunet, riolering en twee wadi’s worden aangelegd en zal tevens tot beneden het archeologisch relevante bodemniveau munitieonderzoek worden uitgevoerd. Het archeologisch onderzoek wordt noodzakelijk geacht om te bepalen of er een gerede kans is dat archeologische waarden wel of niet aanwezig (kunnen) zijn in de ondergrond, die door de voorgenomen bodemingrepen kunnen worden aangetast/verloren kunnen gaan. Daarom is het binnen het kader van de Erfgoedwet (1 juli 2016) verplicht voorafgaand archeologisch onderzoek uit te voeren.
Doel van het archeologische onderzoek is het ex situ veilig stellen van de aanwezige vondsten, sporen en structuren.
Gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel Sinds de jaren ’80 van de 20e eeuw is een aanzienlijk aantal archeologische onderzoeken uitgevoerd in de vorm van proefsleuven en definitieve opgravingen in de nabijheid van en grenzend aan het plangebied. Hierbij zijn archeologische vindplaatsen aangetroffen uit het Laat-Neolithicum tot en met de Nieuwe tijd. Uit het Laat-Neolithicum en de Vroege-Bronstijd zijn enkele losse vondsten en sporen aangetroffen, terwijl voor de perioden lopende vanaf de Midden-Bronstijd tot en met de Romeinse tijd duidelijke structuren zijn gevonden bestaande onder andere uit (afval)kuilen, huisplattegronden, waterputten/-kuilen, afrasteringen, en grafvelden (Romeinse tijd). Er zijn minder archeologische sporen aangetroffen uit de Middeleeuwen en Nieuwe tijd. Wel is aangetoond dat de huidige Holterweg voorlopers heeft gehad, waarvan de oudste teruggaat tot de 13e eeuw na Chr. Daarnaast kunnen ook resten uit de Tweede Wereldoorlog, zoals loopgraven, in het plangebied aanwezig zijn.
Concluderend kan daarom gesteld worden dat een hoge archeologische verwachting op het aantreffen van archeologische vindplaatsen uit het Laat-Neolithicum tot en met de Nieuwe tijd van toepassing is op het plangebied.
Gevolgde onderzoeksmethode Het plangebied is in twee fasen onderzocht. Het eerste onderzochte deel van het plangebied ligt ten oosten van het nog in gebruik zijnde fietspad tussen de Holterweg en de Atlanta. Hier is de aanleg van de bouwput van het McDonalds restaurant met een McDrive gedeelte archeologisch onderzocht en de (machinale) ontgravingen in het kader van het munitieonderzoek beneden de ondergrenzen van respectievelijk 70 en 40 centimeter beneden het maaiveld. Alleen die delen van het plangebied zijn gedocumenteerd, waar in het verleden nog geen gravend archeologisch onderzoek is uitgevoerd. Het tweede onderzochte deel van het plangebied betreft het deel van het plangebied ten westen van het fietspad tussen de Holterweg en de Atlanta tot aan de Siemelinksweg (N348, tunnel beneden spoorweg). Beide genoemde delen van het plangebied zijn dus in twee fasen onderzocht.
Voor de overige bouwkavels binnen het plangebied is door de gemeente Deventer in de rol van opdrachtgever bepaald (opgenomen in het bestek van NTP Enschede) dat het archeologisch onderzoek later door de koper(s) van deze kavels geïnitieerd dient te worden. Wel is het munitieonderzoek ter plekke van de overige bouwkavels meegenomen in het hier gerapporteerde archeologische onderzoek.
Bij het veldonderzoek zijn de onderzoeksstrategie en methoden toegepast zoals omschreven in het Programma van Eisen, bestaande uit een opgraving, variant archeologische begeleiding, en een definitieve opgraving. Er was geen noodzaak om in het veld van de onderzoeksmethodiek af te wijken. Wel was de bouwvoor in het kader van de civieltechnische werkzaamheden en het munitieonderzoek reeds verwijderd binnen de door de gemeente vastgestelde ondergrenzen van 40 en 70 centimeter beneden het maaiveld.
Resultaten veldonderzoek Tijdens het veldwerk zijn 181 sporen in het vlak gedocumenteerd, die zich bevonden in de top van het dekzand (C-horizont; Laagpakket van Wierden, Formatie van Boxtel). Een deel van deze sporen betrof (sub)recente verstoringen en leiding- en kabelsleuven. Daarnaast zijn in het oostelijke deel van het plangebied vier bakstenen waterputten waargenomen, die mogelijk in verband gebracht kunnen worden met aan het eind van de vorige eeuw afgebroken bebouwing. Tevens was in het oostelijke deel van het plangebied ook een aantal verstoorde zones zichtbaar, die het resultaat zijn van een archeologische opgraving uitgevoerd tussen 2002 en 2004. In het westelijke deel van het plangebied is naast (sub)recente verstoringen, die deels samenhangen met de aanleg van de spoorweg aan de noordzijde van het plangebied, ook een redelijk aantal sporen van natuurlijke aard aangetroffen, die in verband gebracht kunnen worden met bioturbatie en bodemprocessen (uit- en inspoelingsprocessen in top van dekzand).
Ten oosten van het fietspad tussen de Holterweg en de Atalanta zijn twee behoudenswaardige sporen aangetroffen, namelijk twee kuilen, die op basis van het aardewerk tussen de 2e en 5e eeuw na Chr. (Midden- en Laat-Romeinse tijd) gedateerd kunnen worden. Het merendeel van het vondstmateriaal is meer specifiek dateerbaar in de 3e eeuw na Chr. (ROMMB-ROMLA). Naast aardewerkfragmenten (zowel inheems, handgevormd, en import) zijn metaalslakken en tefriet (fragmenten van maalsteen) aangetroffen. Een kuil was al door een amateurarcheoloog onderzocht, en is tijdens het veldwerk opnieuw ingemeten. Tevens is de determinatie van het vondstmateriaal uit deze kuil meegenomen in de uitwerking en rapportage van het hier gepresenteerde onderzoek. De tweede kuil uit de Midden- en Laat-Romeinse tijd betreft mogelijk een voorraadkuil voor bijvoorbeeld de opslag van voedsel, zoals graan en zuivel, en/of veevoer. Deze kuil is waarschijnlijk eerder aangetroffen tijdens de opgraving Colmschate-Skibaan, uitgevoerd tussen 2002 en 2004 door Archeologie Deventer.
Ten westen van het fietspad tussen de Holterweg en de Atalanta zijn ter plekke van met name het ontgraven wegcunet en de rioleringssleuf 72 sporen aangetroffen die in de Late-Bronstijd en Vroege-IJzertijd gedateerd kunnen worden. Het merendeel van de laatprehistorische sporen kon als paalkuilen-/gaten worden geïnterpreteerd. Hierbij konden ruimtelijk drie en mogelijk zelfs vier, 4/5-palige spiekers worden herkend. Daarnaast zijn geïsoleerde en zones met geclusterde (afval)kuilen waargenomen, met name in het westelijk deel van het plangebied tegen de Siemelinksweg (N348, tunnel beneden spoorweg) aan, die in de Late-Bronstijd en Vroege-IJzertijd gedateerd kunnen worden. Het merendeel van het dateerbare vondstmateriaal bestond uit fragmenten handgevormd aardewerk. Daarnaast is een fragment tefriet en een (metaal)slak aangetroffen, en zijn houtskoolmonsters verzameld uit de vulling van sporen.
Samenvattend zijn aan de oostkant van het fietspad tussen de Holterweg en de Atalanta bewoningsporen uit de Midden- en Laat-Romeinse tijd aangetroffen en aan de westkant sporen van bewoning en mogelijke activiteiten op erven uit de Late-Bronstijd en Vroege-IJzertijd.
Selectieadvies Alle civieltechnische ontgravingen in het kader van de planontwikkelingen tot en met en beneden het archeologisch relevante bodemniveau zijn in het veld onderzocht. Als gevolg is er geen noodzaak binnen de onderzochte delen van het plangebied een archeologisch vervolgonderzoek uit te voeren.
Voor de nog niet onderzochte delen van het plangebied blijft de hoge verwachting op archeologische vindplaatsen uit het Laat-Neolithicum tot en met de Nieuwe tijd gehandhaafd, mede op basis van de resultaten van het hier gepresenteerde onderzoek. Geadviseerd wordt om in deze delen van het plangebied archeologisch onderzoek uit te voeren in het geval de ontwikkelingsplannen bodemverstorende civieltechnische (graaf)werkzaamheden voorzien.
