Van 28 april tot en met 1 mei 2014 (4 dagen) is in opdracht van Stichting Stadsherstel Hoorn een archeologisch onderzoek uitgevoerd op het onbebouwde terrein ten zuiden van Koepoortsweg 1 in Hoorn. De aanleiding voor het onderzoek vormde de geplande nieuwbouw waardoor het bodemarchief zou worden verstoord en behoud van archeologische waarden ex situ door middel van een opgraving noodzakelijk was. Het plangebied ligt op de hoek van de Koepoortsweg en Spoorsingel en werd gebruikt als opstelplaats voor een bloemenkeet en snackbar Van Ree.
Dit rapport geeft voor het eerst een overzicht van zowel de geschiedenis als archeologie van de plateelbakkerij die in Hoorn tussen 1615 en circa 1650 heeft bestaan. Op basis van nieuw historisch onderzoek kan voor het eerst de locatie van de plateelbakkerij worden achterhaald: deze stond in het steegje de Kloppoort aan de Wortelvesten (tegenwoordig Gedempte Turfhaven). Op diverse locaties in de stad is plateelbakkersafval gevonden, maar al dit afval is van deze werkplaats afkomstig. Dat geldt ook voor de vondsten die op het perceel aan de Koepoortsweg zijn gedaan.
De productie kan als veelzijdig worden omschreven, zowel in vormen als decoraties. Aantoonbaar is dat de plateelbakkerij diverse modellen borden, kommen, zoutvaten, zalfpotjes, tegels en kaarsnistegels maakte. De hoeveelheid borden met bolle spiegel valt op. Mogelijk verschilt de productie hierin met bijvoorbeeld Delft, maar door gebrek aan vergelijkingsmateriaal valt dit nu nog niet te zeggen. Bij de beschilderingen op de borden zien we het gehele voor de eerste helft van de 17de eeuw kenmerkende assortiment, zoals Chinese motieven (ontleend aan Chinees porselein), compendiario (ontleend aan Italiaanse faience), Hollandse landschappen, mensfiguren en diverse andere motieven. Een herkenbaar Hoorns decor is er niet. Alle decors zijn waarschijnlijk ook in andere plateelbakkerijen gemaakt. Hetzelfde geldt voor de tegels. We zien hier enkele typen decors die een zeer brede verspreiding hebben, zoals de bloempot in kwadraat met uitgespaarde hoeken.
Het enige product dat als typisch Hoorns kan worden gezien, is de kaarsnis. Deze was samengesteld uit drie soorten speciaal hiervoor vervaardigde tegels: geschulpte nistoptegels, nisrandtegels en een nisvloertegel. Voor het eerst kan met zekerheid worden aangetoond dat deze in Hoorn zijn gemaakt.
Het vondstmateriaal heeft verder inzicht verschaft in het productieproces. Brokken van de ovenwand en ovenvloer geven een beeld van de oven. De proenen en kleirolletjes zijn typisch voor de majolicatechniek. Er is geen enkele indicatie dat is geëxperimenteerd met andere technieken, zoals kokers, noch dat ooit faience is gemaakt. De Hoornse plateelbakkerij past wat dat betreft in de Friese traditie, en niet bij bijvoorbeeld de Delftse of Haarlemse werkplaatsen die al vanaf circa 1620 deels overschakelden naar de nieuwe techniek van de faience.
Op het perceel aan de Koepoortsweg is tussen circa 1628 en 1635 afval van de Hoornse plateelbakkerij langs de oever van een sloot gestort. Omstreeks 1649 werd het perceel bebouwd. Van dit huis zijn restanten van funderingen, vloeren en schoorsteen teruggevonden. Het maakte onderdeel uit van een rij gelijkvormige huizen aan de westzijde van de Koepoortsweg, die in korte periode zijn neergezet. In een van de panden bevindt zich namelijk een gevelsteen 95 met jaartal 1648. Langs de sloot werd ter verfraaing in de 18de eeuw een bakstenen kademuur gebouwd.
