Het betreft de vernieuwde digitale dataset (versie 3.0) van het project ‘Archeologische Landschappenkaart van Nederland’, onderdeel van het programma Kennis voor Archeologie (voorheen: Kenniskaart Archeologie) van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). Eind 2018 en begin 2019 is de verbeteractie ‘stedelijke gebieden en water’ uitgevoerd in het kader van het programma Kennis voor Archeologie van de RCE. Het doel van deze verbeteractie was ‘een vanuit landschappelijk en archeologisch oogpunt relevante duiding van de witte vlekken (water, stedelijke bebouwing inclusief historische stadskernen, historische dorpskernen) zoals zichtbaar op versie 2.6 van de Archeologische Landschappenkaart van Nederland.' De verbeteractie heeft geleid tot een nieuw kaartbeeld: versie 3.0. Het project voorafgaande aan de verbeteractie is uitgevoerd van november 2013 tot en met mei 2015 door medewerkers van de afdeling Landschap en de afdeling Archeologie van de Rijksdienst. De werkzaamheden hebben geresulteerd in de eerder gepubliceerde versie 2.6 van de kaart.

De Archeologische Landschappenkaart maakt de landschappelijke en hiermee verbonden archeologische diversiteit van Nederland inzichtelijk. Het kaartbeeld is zowel landschappelijk als archeologisch relevant en betekenisvol op nationale schaal. Anders geformuleerd: de op de Archeologische Landschappenkaart afgebeelde ruimtelijke eenheden (landschappen en landschapszones) zijn ook uit archeologische oogpunt onderscheidend. Op de Archeologische Landschappenkaart worden 26 landschappen onderscheiden en daarbinnen landschapszones. Deze zoneringen zijn niet alleen gebaseerd op landschappelijke kenmerken, maar ook op verwachte archeologische verschillen. Ze kunnen daarom helpen om archeologische verwachtingen toe te kennen. Daarnaast helpt de kaart om de juiste methoden en technieken te bepalen waarmee deze verwachte archeologische resten het beste kunnen worden opgespoord. De kaart wordt o.a. gebruikt voor de projecten Landgebruik in lagen en Prospectie van de RCE.

Bij gebruik van de digitale bestanden (GIS-, PDF- en PNG-bestanden) moet de volgende bronvermelding worden geplaatst: Rensink, E., H.J.T. Weerts, M. Kosian, H. Feiken, D. Jansen & B.I. Smit 2019: Archeologische Landschappenkaart van Nederland, versie 3.0, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Amersfoort. DANS. http://

De documentatie bestaat uit de volgende digitale kaart- en tekstbestanden: : - PDF-versie van het rapport ‘ Verbeteractie 'stedelijke gebieden en water', Programma Kennis voor Archeologie, Archeologische Landschappenkaart van Nederland, versie 3.0’ (H. Feiken, M. Kosian & E. Rensink 2020). - PDF-versie van het rapport ‘Archeologische Landschappenkaart van Nederland. Methodiek en kaartbeeld, versie 2.6’ (E. Rensink et al. 2016). - PDF-versie van 'Technische gebruikshandleiding Archeologische Landschappenkaart van Nederland, versie 3.0.' (M.C. Kosian 2019). - PDF-versie van 'Technische gebruikshandleiding Archeologische Landschappenkaart van Nederland, versie 3.0, Bijlage 1.' (M.C. Kosian 2019) - Excel-bestand 'Spreadsheet technische specificaties GIS-bestanden Archeologische Landschappenkaart van Nederland, versie 3.0.' - ArcheologischeLandschappenkaartNederland_v3.pdf (en .jpg) (= overzichtskaart).

Daarnaast bestaat de documentatie uit GIS-bestanden (MapInfo-formaat en shapefile). De kaart is ook als webservice (WMS en WFS) beschikbaar (zie ook de metadata in het Nationaal Georegister: https://www.nationaalgeoregister.nl/geonetwork/srv/dut/catalog.search#/metadata/8c05d3ac-9709-49d8-bbcb-8979aede11aa). De GIS-bestanden kunnen gebruikt worden in de meest voorkomende GIS-programmatuur in huidig gebruik: ESRI™ ArcGIS/ArcMAP®, Pitney Bowes™ MapInfo® en QuantumGIS©. Hiertoe worden de bestanden aangeboden in .SHP en .TAB formaat met de bijbehorende .LYR layerfiles en .WOR workspaces. Dit zou elk gebruik mogelijk moeten maken. Ten behoeve van de duurzaamheid en de toegankelijkheid op de lange termijn zijn de shapefiles door DANS geconverteerd naar het uitwisselformaat MIF/MID. Deze bestanden zijn in aparte subfolders beschikbaar gesteld. De Archeologische Landschappenkaart van Nederland en bijbehorende, digitale documenten zijn voor iedereen toegankelijk. De beoogde gebruikers zijn provincies, gemeenten, regio-archeologen, archeologische bureaus en adviesbureaus.

Disclaimer • De werkschaal van de Archeologische Landschappenkaart van Nederland, versie 3.0 is schaal 1 : 50:000. • Dat betekent dat de begrenzingen van de landschappen en de landschapszones, zoals afgebeeld op de Archeologische Landschappenkaart, alleen op deze schaal betekenis hebben. De kaart is daarmee in eerste instantie geschikt voor analyses op landelijke en regionale schaal. De kaart moet niet een-op-een worden gebruikt op grotere schalen (dus bijvoorbeeld schaal 1 : 25:000), bijvoorbeeld voor een klein plangebied. De grenzen op de kaart kunnen dan afwijken met de werkelijke situatie in het veld. • De Archeologische Landschappenkaart van Nederland kan worden gebruikt als startpunt bij het bureauonderzoek en bij (het bepalen van methoden van) inventariserend veldonderzoek van een onderzoeks- of plangebied. Het is belangrijk dat op de kaart afgebeelde informatie wordt aangevuld met meer gedetailleerde informatie (o.a. AHN2, regionale en lokale bronnen en kaarten) en onderzoek ter plekke. • De indeling van de Archeologische Landschappenkaart van Nederland is ontwikkeld door de RCE. Het is één manier om Nederland in te delen in zowel landschappelijke als archeologische relevante eenheden. Voor vraagstukken die een nauwkeuriger schaalniveau vereisen, kunnen andere indelingen en kaarten beter zijn dan de Archeologische Landschappenkaart. • De archeoregio’s worden op korte termijn niet losgelaten, mede omdat ze nog steeds een functie hebben in het beleidsmatige werkveld. De Archeologische Landschappenkaart van Nederland dient dus niet als vervanging van de archeoregio’s, maar is een verdere invulling en detaillering hiervan op basis van landschappelijke en archeologische kenmerken.

Wat omvat de kaart (versie 3.0) wel/niet • Aan de Archeologische Landschappenkaart van Nederland zijn geen verwachtingen gekoppeld. De kaart is nadrukkelijk geen verwachtingskaart of een opvolger van de IKAW 3 of iets dergelijks. Het kan één van de bronnen zijn als uitgangspunt voor het vervaardigen van (meer gedetailleerde) verwachtingskaarten en of beleidskaarten. • De Archeologische Landschappenkaart van Nederland toont het landschap zoals dat zich tegenwoordig manifesteert. Uitgangspunt is de morfologie (en opbouw) van de bovenste 1,2 m van het landschap. Dieper gelegen, door sedimenten afgedekte landschapseenheden zijn niet zichtbaar op de Archeologische Landschappenkaart. Hiervoor kan gebruik te worden gemaakt van andere kaartbeelden die in het kader van het project Landgebruik in Lagen van de Rijksdienst worden gemaakt (T1-T3). • Er is niet naar gestreefd het landschap uit het verleden te reconstrueren omdat (1) ieder tijdstip in het verleden tot een ander beeld leidt; (2) dergelijke reconstructies altijd een zeker arbitrair karakter hebben, en (3) de huidige landschappelijke situatie objectief meetbaar en verifieerbaar is.

Mogelijkheden • De Archeologische Landschappenkaart van Nederland, versie 3.0 kan als web service worden geraadpleegd via www.cultureelerfgoed.nl • De PDF- bestanden zijn te downloaden via www.cultureelerfgoed.nl. De PDF- en GIS-bestanden zijn te downloaden via DANS EASY, en via web services in te passen in eigen GIS-programmatuur. Hierdoor is het mogelijk om de Archeologische Landschappenkaart van Nederland, versie 3.0 te raadplegen en te gebruiken voor een eerste inzicht in landschappelijke (en archeologisch relevante) kenmerken van een regio, gemeente of onderzoeks- of plangebied. • Regionale analyses, eventueel leidend tot nieuwe verwachtingskaarten, kunnen hierdoor uniformer worden gemaakt, beter op elkaar aansluiten qua eenheden, legenda en vormen. • De Archeologische Landschappenkaart van Nederland is bruikbaar voor educatieve doeleinden, op nationale schaal zijn belangrijke kenmerken van het Nederlandse landschap af te lezen.