In opdracht van dhr. N.J. Swierstra en Architectenburo Syb C. Eldering bv. te Wieuwerd heeft Archaeological Research & Consultancy (ARC bv) uit Groningen van 7 tot en met 29 april 2003 op het terrein van de voormalige state Hoxwier te Mantgum een definitief archeologisch onderzoek (DO) uitgevoerd. Het voornemen van de opdrachtgevers om het stateterrein te reconstrueren en landschappelijk inzichtelijk te maken vormde de aanleiding tot dit onderzoek. Ook zou de komende aanleg van nieuwe tochtsloten door hetWaterschap Friesland de waterhuishouding van het terrein ingrijpend kunnen veranderen. Kennis van de oorspronkelijke situatie zou een vruchtbare combinatie van de plannen van de eigenaar en van het Waterschap mogelijk moeten maken.
Conclusie:
De eerste middeleeuwse eigenaren van het stateterrein Hoxwier bewoonden een stins, die was gebouwd op een kleine terp, een stinswier. Behalve deze stins bevond zich ook een boerderij, een sate, op het terrein.Een stelsel van grachten omringde en doorsneed het stateterrein.Vermoedelijk hebben we hier te maken met de laatmiddeleeuwse voorhof van de stins.Tegen de tijd dat de bewoners van Hoxwier het nodig vonden hun stins in te ruilen voor een nieuwe state, ergens in de 17e eeuw, was deze voorhof waarschijnlijk de meest logische plek om de state te bouwen. Hierbij is het terrein opnieuw ingericht, en als het ware verschoven in westelijke richting.Dit terrein werd omgeven door een singel, bestaande uit twee grachten.
Op archeologische gronden kan gesteld worden dat de herinrichting van het terrein, en daarmee de bouw van de state, niet veel eerder kan hebben plaatsgevonden dan ongeveer in het midden van de 17e eeuw.Een recente poging tot reconstructie van de state op basis van de tekening van Stellingwerf uit 17221 wijst erop dat de afgebeelde stijlelementen gebruikelijk waren vanaf de late 16e en gedurende de gehele 17e eeuw. Dit maakt een 17e-eeuwse bouw nog waarschijnlijker.
De plaats van de state kon helaas niet met zekerheid worden vastgesteld. De meest logische locatie lijkt toch het terrein direct ten zuiden van, en aansluitend op, de ‘kademuur’.
