In opdracht van Coöperatie Polder Nijbroek heeft RAAP in mei 2020 een archeologisch bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek (verkennend booronderzoek) uitgevoerd voor het plangebied Middendijk 26 te Nijbroek (gemeente Voorst).
Op basis van het bureauonderzoek werden in het plangebied Rijnafzettingen verwacht (einddatering 40.000 jaar geleden) met daarover fluvioperiglaciale smeltwaterafzettingen (afkomstig) vanaf de stuwwal in combinatie met door de wind afgezette dekzanden. Het plangebied ligt ingeklemd in een laagte tussen twee dekzandruggen, ten westen en ten oosten van het plangebied. Dit pleistocene landschap wordt afgedekt door beekafzettingen van lokale beeklopen en vanaf de middeleeuwen heeft de Gelderse IJssel het gebied overstroomd, waarbij integraal een afdekkend kleidek is afgezet.
Voor de periode van jager-verzamelaars (laat-paleolithicum t/m neolithicum) geldt op basis van het bureauonderzoek een lage archeologische verwachting. De voor jager -verzamelaars interessante gradiëntzones bevinden zich namelijk op de dekzandruggen buiten het plangebied. Deze landschappelijke situatie gold ook voor de landbouwers uit de periode vanaf het neolithicum tot de 6e eeuw (activatie Gelderse IJssel), zodat ook daaraan een lage verwachting wordt toegekend. Na de bedijking is Nijbroek vanaf 1328 ontgonnen. Dit gebeurde vanuit ontginningsassen haaks op de
Middendijk. Het plangebied ligt aan een dergelijke ontginningsas en uit deze periode worden in het plangebied resten van twee boerderijen verwacht: één op de zuidgrens en één centraal in het plangebied. De eventuele resten worden verwacht in de top van de IJsselklei. De boerderij centraal in het plangebied is in 2014 echter afgebrand en vervolgens gesloopt, zodat hiervan geen intacte resten meer worden verwacht.
De resultaten van het veldonderzoek sluiten aan bij het bureauonderzoek. De bodemopbouw in het plangebied bestaat uit IJsselklei (met een 30 cm dikke bouwvoor), met daaronder vanaf 60 à 80 cm – mv pleistocene fluvioperioglaciale afzettingen. In de kleiige top hiervan is een bodem aangetroffen. Deze bodem is ontstaan in de lange periode tussen dat de sedimenten zijn afgezet (eind pleistoceen) en het moment dat ze door de IJsselklei werden afgedekt (6e eeuw). De bodem is als beekeerdgrond geïnterpreteerd en dat bevestigt dus de lage ligging en als gevolg daarvan de lage archeologische verwachting voor dit niveau.
In het pakket IJsselklei is op halverwege de zuidgrens van het plangebied in boring 12 een fragment oud baksteen aangetroffen. Deze locatie correspondeert met de locatie waar de resten van de historische boerderij Kuiperstee worden verwacht. De hoge archeologische verwachting is hier dus bevestigd. Geadviseerd om deze zone te ontzien van bodemingrepen. Indien dit niet mogelijk is, wordt verder onderzoek aanbevolen om te bepalen of daadwerkelijk resten in de bodem aanwezig zijn.
Verder is gebleken dat in het plangebied de oude ontginningsas en een historisch bakhuisje (behorende bij de boerderij centraal in het plangebied) nog aanwezig zijn, evenals een hoogstam fruitgaard. Geadviseerd wordt deze elementen vanwege de historische waarde in de plannen te integreren.
