Robbenplaat versperd. Sporen van militair gebruik van de Afsluitdijk (Protocol Proefsleuven IVO-P)

In opdracht van Levvel heeft BAAC (onderzoeks- en adviesbureau voor Bouwhistorie, Archeologie, Architectuur- en Cultuurhistorie) een proefsleuvenonderzoek uitgevoerd in het plangebied Robbenplaat-Zuid te Den Oever, gemeente Hollands Kroon. De aanleiding voor het onderzoek betreft de hier uit te voeren funderingsproef ten behoeve van de aanpassing van de spuicomplexen bij Den Oever. Er bestaat hierbij een gerede kans dat archeologische waarden tijdens de geplande werkzaamheden vernietigd zullen worden.

De Afsluitdijk vormt een bijzonder en sterk gelaagd militair landschap. Dit militaire landschap is daarom één van de acht cultuurhistorische kernkwaliteiten van de Afsluitdijk. Door het belang van het militaire erfgoed zijn er vanaf 2013 door RAAP meerdere gerichte bureauonderzoeken en veldinspecties uitgevoerd naar niet beschermde resten uit de Tweede Wereldoorlog op onder andere Robbenplaat. Naast de bekende en grotendeels wettelijk beschermde Nederlandse kazematten bleken er veel resten uit de Tweede Wereldoorlog aanwezig te zijn of verwacht te kunnen worden. Het gaat specifiek om versperringen, loopgraven en stellingen. Voor het plangebied gold op basis van het bureauonderzoek geen specifieke verwachting. Wel wordt opgemerkt dat er mogelijk losse sporen aanwezig kunnen zijn tussen de ingetekende structuren, zoals kabelsleuven of schuttersputten. Tevens wordt opgemerkt dat er op luchtfoto’s rondom de kazematten lichte vlekken zichtbaar zijn die in verband kunnen worden gebracht met infanterieposities of stellingen.

In het plangebied zijn in totaal drie proefsleuven aangelegd. Het profiel was binnen het plangebied vrij uniform. In zowel werkput 1 als 3 bestond deze uit een donkerbruine zeer sterk zandige kleilaag, tot sterk siltige zandlaag met een dikte van 20 tot 35 cm. Hieronder was een matig grof, witgrijs zandpakket met roestvlekken aanwezig. Tijdens het onderzoek is geen infanteriepositie of stelling aangetroffen. Er werden wel andere sporen waargenomen die in verband staan met de militaire inrichting van de Afsluitdijk. Het gaat onder andere om 29 paalkuilen, een greppel/sleuf en een verharding van kachelsintels. Uit de palenclusters zijn in werkput 1 en 3 in totaal vier raaien te reconstrueren. De palenrijen zijn noordoost-zuidwest georiënteerd en liggen in de noordwestelijke hoek van het plangebied. De aangetroffen palenrijen houden verband met infanterieversperringen in de vorm van prikkeldraadversperringen (bij de Nederlandse krijgsmacht ook bekend als hekversperringen). De palen bestonden uit een betonvoet met daarin metalen draadpalen en waren voorzien van hiertussen gespannen prikkeldraad. Tussen en rondom de kazematten lag een uitvoerig netwerk van deze infanteriehindernissen. Deze versperring is halverwege de jaren ’30 aangelegd en bleef in gebruikt tot het eind van de jaren ’60 of begin van de jaren ‘70. De einddatering is mede bepaald op basis van het vondstmateriaal uit de paalkuilen van structuur 1. Deze datering valt samen met de ontmanteling van de verdediging na het opheffen van de IJssellinie tijdens de Koude Oorlog. Uit de periode van de Koude Oorlog werd tevens een verharding van kachelsintels aangetroffen. In de bovenlaag van de verharding waren vijf hulzen van het kaliber .303 aanwezig, die op basis van de bodemstempels in 1961 zijn te dateren.

Op basis van de aangetroffen sporen en het ontbreken van aanwijzingen voor stellingen, loopgraven of andere omvangrijke militaire structuren en het feit dat de aangetroffen structuren tijdens het proefsleuvenonderzoek al afdoende zijn onderzocht, is het advies van BAAC dan ook om het plangebied vrij te geven. Hierbij dient wel opgemerkt te worden dat de vindplaats buiten het plangebied verder doorloopt en geheel Robbenplaat omvat (in zekere zin de hele Afsluitdijk). Indien op deze locaties bodemverstorende activiteiten zullen plaatsvinden, zal hieraan voorafgaand archeologisch onderzoek plaats moeten vinden.

Identifier
DOI https://doi.org/10.17026/dans-xep-jeu4
PID https://nbn-resolving.org/urn:nbn:nl:ui:13-u5-6w4t
Metadata Access https://easy.dans.knaw.nl/oai?verb=GetRecord&metadataPrefix=oai_datacite&identifier=oai:easy.dans.knaw.nl:easy-dataset:184309
Provenance
Creator Warmerdam, N.W.T.
Publisher BAAc
Contributor Tolboom, M; BAAC; Arcadis Nederland BV Amersfoort
Publication Year 2020
Rights info:eu-repo/semantics/restrictedAccess; License: http://dans.knaw.nl/en/about/organisation-and-policy/legal-information/DANSLicence.pdf; http://dans.knaw.nl/en/about/organisation-and-policy/legal-information/DANSLicence.pdf
OpenAccess false
Representation
Language Dutch; Flemish
Resource Type Dataset
Format application/pdf; image/jpeg; xls; GIS-bestanden
Discipline Ancient Cultures; Archaeology; Humanities
Spatial Coverage (5.052 LON, 52.939 LAT); Robbenplaat-Zuid; Den Oever; Hollands Kroon; Noord-Holland